Αναζητώντας την άκρη του κόσμου: από τον Αλέξανδρο στον Κολόμβο
Ο χάρτης του Πτολεμαίου του 2ου αιώνα μΧ
«Οι περιοχές γύρω από τις Ηράκλειες Στήλες (Γιβραλτάρ) συνδέονται με τις περιοχές γύρω από την Ινδία και μεταξύ τους δεν υπάρχει τίποτα άλλο παρά θάλασσα». Η φράση αυτή του Αριστοτέλη, όπως τη διασώζει ο Στράβων, ενέπνευσε όσο καμία άλλη την εξερεύνηση του κόσμου, το μόνο που έμενε να υπολογιστεί ήταν πόσο μεγάλος ήταν αυτός ο ωκεανός. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Οι λαοί της Μεσογείου με ανεπτυγμένη ναυτιλία πραγματοποιούσαν εξερευνήσεις ο καθένας στη μεριά του. Οι Φοίνικες κατά τον Ηρόδοτο πραγματοποίησαν τον περίπλου της Αφρικής ύστερα από διαταγή του Φαραώ Νεχώ ΙΙ ενώ οι Καρχηδόνιοι έκαναν μικρά ταξίδια στον Ατλαντικό. Αλλά αυτό που διαφοροποιούσε τις εξερευνήσεις των αρχαίων Ελλήνων ήταν οι επιστήμες.
Διέθεταν χάρτες με γεωγραφικές συντεταγμένες, έγραφαν βιβλία στα οποία κατέγραφαν γεωγραφικές πληροφορίες και ότι άλλο συναντούσαν, όπως τους λαούς και τις συνήθειες τους, και με αυτό τον τρόπο ετοίμαζαν το έδαφος για τους επόμενους εξερευνητές. Ο πρώτος χάρτης του κόσμου ήταν του Αναξίμανδρου που απεικόνιζε τη γη ως επίπεδη με τον γνωστό κόσμο των Ελλήνων γύρω από τη Μεσόγειο.
Η πρώτη μεγάλη εξερεύνηση του κόσμου ήταν η εκστρατεία του Αλέξανδρου που όπως είναι γνωστό ήταν μαθητής του Αριστοτέλη και τον είχαν εμπνεύσει οι ιδέες του. Τον καιρό του Αλέξανδρου θεωρούνταν ότι η Ινδία ήταν το τέλος του κόσμου, για αυτό ίσως ο Αλέξανδρος να ήθελε να την κατακτήσει ώστε να γίνει ο κύριος της οικουμένης. Ο Αλέξανδρος και οι διάδοχοι επέκτειναν σημαντικά τις γεωγραφικές γνώσεις δίνοντας τις πληροφορίες για τον τελευταίο χάρτη της αρχαιότητας, αυτόν του Αλεξανδρινού χαρτογράφου Κλαύδιου Πτολεμαίου που έζησε στην Αλεξάνδρεια τον 2ο αιώνα μΧ.
Εκείνη την περίοδο οι χάρτες είχαν εξελιχθεί. Ο Ερατοσθένης, πατέρας της γεωδαισίας, είχε εφεύρει το σφαιρικό σχήμα της γης, τους παράλληλους και τους μεσημβρινούς, σύστημα συντεταγμένων ενώ είχε μετρήσει με πολύ μεγάλη ακρίβεια τη διάμετρο της γης. Ο χάρτης όμως του Πτολεμαίου είχε μικρή λεπτομέρεια από την Ινδία και μετά, ειδικά όσον αφορά την Κίνα (Sinus όπως την κατονόμαζε). Επίσης δεν έδειχνε κάποιο τέλος στην Ασία.
Το έργο των Αρχαίων Ελλήνων πέρασε το Μεσαίωνα στη Δυτική Ευρώπη. Ένα επόμενο βήμα έγινε τον 13ο αιώνα όταν ο Μάρκο Πόλο ταξίδεψε στην Κίνα μέσω του δρόμου του μεταξιού. Εμπλούτισε περαιτέρω τις γνώσεις, ονόμασε την Κίνα Κατάϋ και την Ιαπωνία Τσιπάνγκο ενώ για πρώτη φορά φάνηκε στους χάρτες το τέλος της Ασίας και η αρχή του ωκεανού. Οι χάρτες όμως που προέκυψαν ήταν ανακριβείς τόσο όσον αφορά τη χερσαία μάζα της Άπω Ανατολής όσο και τη θέση της Κίνας και της Ιαπωνίας. Συγκεκριμένα εμφανίζονταν τόσο νότια ώστε βρισκόντουσαν εντός της τροπικής ζώνης.
Ένα ακόμα λάθος των χαρτών του Μεσαίωνα είναι ότι η διάμετρος της γης υπολογιζόταν αρκετά μικρότερη από ότι πραγματικά είναι για αυτό και δεν πίστευαν στην ύπαρξη στεριάς ενδιάμεσα πόσο μάλλον μίας ηπείρου. Η σωστή εκτίμηση του Ερατοσθένη για απόσταση ως την Ινδία 14.000 μιλίων είχε απορριφθεί. Ήταν πάρα πολύ μεγάλη έτσι κι αλλιώς για να πραγματοποιηθεί ένα θαλάσσιο ταξίδι.
Το 1453 η Κωνσταντινούπολη πέφτει στους Οθωμανούς και διακόπτεται ο δρόμος του Μεταξιού για τους Χριστιανούς. Είναι επιτακτική πλέον η ανάγκη να διασχίσουν τον Ατλαντικού για να συνεχισθεί το εμπόριο με την ανατολή.
Ο χάρτης του Τοσκανέλλι δείχνει τί υπάρχει ανάμεσα σε Ισπανία και Κίνα
Ο Κολόμβος το 1492 ταξίδεψε σύμφωνα με το χάρτη του Πάολο Τοσκανέλλι. Η θέση Κίνας και Ιαπωνίας εντός των τροπικών εξηγεί τη νοτιοδυτική πορεία που ακολούθησε. Εντελώς συμπτωματικά εκεί που περίμενε ότι θα έβλεπε την Κίνα ή την Ιαπωνία συνάντησε την Αμερική για αυτό και δεν κατάλαβε ότι ανακάλυψε μία νέα ήπειρο.
Με τα νέα δεδομένα σύντομα ανακαλύφθηκε η Ωκεανία και έγινε ο πρώτος γύρος του κόσμου από το Μαγγελλάνο το 1519-1522.
