Αναγνωρίζεται αυτά τα 16 πράγματα από την παλιά Ελλάδα;
1. Το κατώι
Είναι το παλιό υπόγειο. Το έχω δει σε σπίτια σε πλαγιές, δε νομίζω να υπάρχει σε σπίτια σε κάμπους. Όπως είναι χτισμένο το σπίτι στην πλαγιά το κατώι βρίσκεται στη φάτσα, έχει μεν πόρτα αλλά εσωτερικά το έδαφος είναι σκαμμένο. Κανονικά έχουν ξύλινες πόρτες, ο παππούς μου την έχει αντικαταστήσει με μεταλλική εδώ και πολλά χρόνια. Αποθηκεύονταν πράγματα αλλά όλοι εδώ αποθηκεύουν ακόμα και σήμερα τις λίμπες (μεγάλα δοχεία) με το λάδι ενώ η άλλη μου γιαγιά αποθήκευε το σανό για τα ζώα.
2. Ο παραδοσιακός φούρνος
Παραδοσιακό φούρνο σίγουρα έχετε δει όλοι γιατί χρησιμοποιείται ακόμα σε πιτσαρίες και καμιά φορά μπορεί να διαθέτει και κάποια ταβέρνα. Η θεία μου χρησιμοποιούσε τέτοιο φούρνο μέχρι πρόσφατα. Την έβλεπα που έκαιγε μέσα τα ξύλα, μόλις γινόντουσαν τα κάρβουνα τα χώριζε με ένα ξύλο αριστερά και δεξιά και έβαζε στη μέση το ταψί με το φαγητό ή το ζυμωτό ψωμί. Είχε βέβαια όλο τον σχετικό εξοπλισμό: το ειδικό φτυάρι και το ξύλινο τελάρο με θέσεις για 4 ψωμιά. Για να γίνει καλά το ψήσιμο τον σφράγιζε με το καπάκι και τις χαραμάδες τις κάλυπτε με πανιά για να μη φεύγει η πύρα.
3. Οι παλιές ζυγαριές
Επάνω εικονίζεται μία φορητή ζυγαριά και κάτω μία μεγάλη με αντίβαρα
Αν και έχουν ξεπεραστεί εδώ και πολλές δεκαετίες τις χρησιμοποιούσε ως τη δεκαετία του '80 ένας γέρος στο παντοπωλείο του στο χωριό μου το Κυβέρι Αργολίδας. Πιό πολύ χρησιμοποιούσε την παλάντζα, την παλιά φορητή ζυγαριά. Για να ζυγίζει τα προϊόντα τέντωνε το χέρι του με τέχνη, έβαζε στο ζύγι το προϊόν και μετακινούσε επάνω στον κανόνα το κινητό αντίβαρο. Μόλις η ζυγαριά ερχόταν σε ισορροπία το αντίβαρο έδειχνε το βάρους. Οι υπόλοιπες ζυγαριές που χρησιμοποιούσε ήταν μία μικρή επιτραπέζια με αντίβαρα και μία μεγάλη επίσης με αντίβαρα για να ζυγίζει βαριά προϊόντα όπως για παράδειγμα σακιά, τα αντίβαρα αυτής της ζυγαριάς ήταν εννοείται μεγάλα και βαριά.
4. Οι πεζούλες
Πεζούλες στη Νίσυρο
Όταν μία τοποθεσία είναι ορεινή και δεν υπάρχει κάμπος για καλλιέργειες η λύση ήταν η πεζούλα, πολύ πιθανόν να τις έχετε δει. Οι πλαγιές ανασηκώνονταν με ξερολιθιές σα να ήταν σκαλοπάτια και εκεί πάνω φυτευόταν τα φυτά ή τα δέντρα. Το έδαφος έτσι γινόταν επίπεδο και αποφεύγονταν η διάβρωση από τις βροχές. Κάποιες πλαγιές με πεζούλες είναι τόσο απότομες που αναρωτιέμαι πως κατάφερναν και καλλιεργούσαν σε τέτοια απότομη κλίση του εδάφους. Λέγονται αλλιώς και αναβαθμίδες και είναι ουσιαστικά τα χωράφια των ορεινών και δύσβατων περιοχών. Συνήθως εκεί κοντά βρίσκονται και παλιά σπιτάκια όπου στεγάζονταν οι αγρότες όταν είχαν εργασίες. Σήμερα έχουν εγκαταλειφθεί όλα και δεν καλλιεργούνται πια.
5. Η σάλα
Το σαλόνι της παλιάς εποχής. Δε διέθεταν όλα τα σπίτια παρά μόνο αυτά που το άντεχε οικονομικά ο ιδιοκτήτης. Η γιαγιά μου είχε μεν αλλά είναι τόσο μικρό που ουσιαστικά δεν χρησιμοποιούνταν. Χαρακτηριστικά του είναι η ταπετσαρία, η μοκέτα, τα έπιπλα εποχής, οι παλιές πορσελάνες κι ένας καναπές. Στον καναπέ είχε μία καλοντυμένη καθιστή κούκλα μεγάλων διαστάσεων αλλά κάποια στιγμή την πέταξε.
6. Οι παλιές ντουλάπες
Εντοιχισμένη ντουλάπα
Η γιαγιά μου είχε καί εντοιχισμένη καί φορητή ντουλάπα. Η εντοιχισμένη είναι πολύ μικρή και μοιάζει με όρθιο τάφο. Όταν κοιμόμουν στο δωμάτιο έριχνα ματιές μη βγει τίποτα από εκεί μέσα. Είναι πολύ μικρή και ελάχιστα πρακτική. Οι φορητές ντουλάπες είναι οι μεγάλες κανονικές ντουλάπες που χρησιμοποιούσαν τα παλιά σπίτια. Δεν είναι όπως τώρα που παίρνει τα μέτρα ο μαραγκός, την κατασκευάζει και την τοποθετεί. Αυτή την αγόραζες ολόκληρη από το μαγαζί και έπρεπε να μεταφερθεί μέσα στο υπνοδωμάτιο.
Φορητή ντουλάπα
7. Το πέτρινο σπίτι
Η ζωή σε ένα πέτρινο σπίτι είναι αρκετά διαφορετική σε σχέση με ένα σύγχρονο. Η τουαλέτα βρίσκεται έξω, ο φούρνος είναι μία ξυλόσομπα η οποία χρησιμοποιείται και για θέρμανση. Για θέρμανση χρησιμοποιείται και τζάκι και μάλιστα δεν είναι ομοιόμορφη σε όλο το σπίτι, επειδή τα σπίτια αυτά είναι χωρισμένα σε δωμάτια κάθε θερμαντικό μέσο θερμαίνει το δωμάτιο που βρίσκεται. Δωμάτιο χωρίς σόμπα ή τζάκι είναι κρύο. Οι τοίχοι έχουν πάχος μισό μέτρο και τα ταβάνια είναι ξύλινα. Αν δεν τα εγκατέλειπαν κάποια στιγμή οι γέροι έμπαιναν και πιο σύγχρονα πράγματα όπως σόμπες με υγραέριο. Το πιό ωραίο όμως είναι οι αυλές με τη γιαγιά μου να έχει μουριά, αμπέλι, λουλούδια, λαχανικά, πολλές γλάστρες, λεμονιές και βασιλικό. Συνήθως τα παλιά σπίτια έχουν άσπρο χρώμα, είναι ασπρισμένα δηλαδή, ενώ κάποια είναι με την πέτρα χωρίς κάποιο χρώμα.
Το καλοκαίρι για να βρούμε δροσιά καθόμασταν κάτω από τη μουριά ενώ το βράδυ για όποιον ζεσταινόταν υπήρχε το κρεβάτι στο κατώι.
8. Τα κάρα
Κάρα να κυκλοφορούν δεν πρόλαβα δεν είμαι τόσο μεγάλος. Εντόπισα όμως αυτό το κάρο στη Νέα Τίρυνθα και το τράβηξα φωτογραφία. Είναι το παλιό μεταφορικό μέσο στο οποίο έζευαν άλογα και μουλάρια για να το σύρουν.
9. Το μπαούλο
Η γιαγιά μου είχε τρία μπαούλα. Το ένα το χρησιμοποιούσα εγώ το καλοκαίρι όταν πήγαινα διακοπές. Tα παλιά σπίτια δεν είχαν συρταρίερες ούτε κομοδίνα οπότε το ρόλο αυτό τον είχαν τα μπαούλα. Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι εύχρηστα, εγώ έβαζα τα ρούχα μου σε οριζόντιες σειρές και μόλις τελείωνε η κάθε σειρά έφτιαχνα άλλη από πάνω. Εξυπηρετούσαν ίσως καλύτερα με σεντόνια και κουβέρτες. Ένα μπαούλο το είχε η γιαγιά γεμάτο τέτοια και κλειστό όπως ήταν είχε βάλει επάνω την προίκα της, ένα βουνό δηλαδή από κουβέρτες και από πάνω ένα σεντόνι για να προστατεύει από τη σκόνη. Η γιαγιά δεν το έλεγε μπαούλο αλλά το έλεγε γιούκο ή μπανοκασέλα.
10. Ασπρισμένα σπίτια - αυλές - μάντρες
Το άσπρο χρώμα δεν είναι κάποιο συνθετικό χρώμα αλλά ασβέστης. Η γιαγιά είχε ένα βαρέλι γεμάτο ασβέστη με νερό για να είναι νωπό και να μην ξεραθεί. Κάθε Πάσχα όλοι στο χωριό ασπρίζουν τα σπίτια, τις αυλές και τις μάντρες τους. Δεν είχα ασπρίσει ποτέ γιατί ήμουν μικρός και υπάρχει κίνδυνος ο ασβέστης να μπει στο μάτι. Όταν η γιαγιά άσπριζε με έδιωχνε από το σπίτι και δεν την είχα δει ποτέ να ασπρίζει, μπορεί να έτρεχα εγώ μικρός που ήμουν και να έπεφτα πάνω στον κουβά με τον ασβέστη. Το άσπρισμα γινόταν με μία μεγάλη βούρτσα, την έβαζε μέσα στον κουβά και κατόπιν άσπριζε τις επιφάνειες.
11. Ο χώρος για τα ζώα
Ορισμένα σπίτια είχαν χώρο για ζώα, όχι για τα κοπάδια βέβαια, αλλά για να βάλουν κότες για τα αυγά και για ζώα που προορίζονταν για σφάξιμο. Μία θεία μου έχει μέχρι σήμερα χώρο για ζώα έξω από το σπίτι της, είχαν και οι γονείς της. Η γιαγιά μου αν και δεν είχε στο σπίτι τέτοιο χώρο είχε ένα μαντρωμένο χώρο που έφερνε ένα πρόβατο κάθε Πάσχα για σφάξιμο. Έκανε μάλιστα και εξυπηρετήσεις. Μία συγγενής με κοπάδι πρόβατα έφερνε τις ετοιμόγενες προβατίνες στη γιαγιά μου ώστε να τις παρακολουθεί η γιαγιά μου και όταν ερχόταν η ώρα της γέννας να την ειδοποιήσει. Λογικό γιατί στο μαντρί στο βουνό ποιός θα την παρακολουθούσε. Η συγγενής έμπειρη να ξεγενάει προβατίνες καθόταν σπίτι πολλές ώρες μέχρι να φέρει στον κόσμο το μικρό προβατάκι.
12. Οι δρομόσκαλες
Δρομόσκαλα στο Ναύπλιο
Σίγουρα τις έχετε δει σε παλιούς οικισμούς σε νησιά ή στην ηπειρωτική Ελλάδα. Χτιζόντουσαν σε έδαφος σε πλαγιά. Τα μεγάλα σκαλοπάτια δεν προορίζονταν για ανθρώπους, δεν ταιριάζει ο ανθρώπινος βηματισμός με αυτά τα σκαλοπάτια, αλλά για τα μουλάρια τα οποία έκαναν τις μεταφορές. Τέτοιες σκηνές έχω δει στην Ύδρα όπου δεν χρησιμοποιούνται αμάξια, και για όλες τις μεταφορές, ακόμα και για τις βαλίτσες να πάνε από το λιμάνι στο σπίτι, χρησιμοποιούνται μουλάρια.
13. Η πλίθρα
Πανάρχαιο οικοδομικό υλικό κατασκευασμένο από επεξεργασμένο χώμα και άχυρο, έχει ορθογώνιο σχήμα και φαίνεται σαν τσιμεντόλιθος από χώμα. Χρησιμοποιούνταν σε κάμπους όπου δεν υπήρχε πέτρα. Πρέπει να ήταν το οικοδομικό υλικό των φτωχών γιατί όσα πλιθόκτιστα σπίτια έχω δει είναι πολύ μικρά. Αν έχει πέσει η στέγη η πλίθρα με τον καιρό αποσαθρώνεται από τη βροχή.
14. Τα κοφίνια
Ακόμα θυμάμαι τα κοφίνια να χρησιμοπούνται ευρέως, στο χωριό τα χρησιμοποιούσαν τα παντοπωλεία, οι φούρνοι και τα νοικοκυριά. Χρησιμοποιούνταν για μεταφορά και αποθήκευση τροφίμων. Ήταν εξαιρετικά εύχρηστα, άλλα ήταν φαρδιά και άλλα στενά. Οι φούρνοι έβαζαν τα ψωμιά, τα παντοπωλεία, στις λαϊκές αγορές και οι πλανόδιοι πωλητές τα τρόφιμα και τα φρούτα που πουλούσαν. Τα φορούσαν και στα μουλάρια, ένα αριστερά και ένα δεξιά. Είχαν χαρακτηριστική μυρωδιά.
15. Το μαγγανοπήγαδο
Το πηγάδι πριν γίνει ηλεκτρικό και με το πάτημα ενός κουμπιού το νερό ανεβαίνει με σωλήνες στην επιφάνεια για να ποτιστούν τα χωράφια υπήρχε το μαγγανοπήγαδο. Κίνηση έδινε το μουλάρι, γυρνούσε γύρω γύρω δίνοντας κίνηση σε άξονες και γρανάζια. Τα γρανάζια κινούσαν τον ιμάντα με τις κουτσούμπες, τους κουβάδες δηλαδή. Κατέβαιναν οι κουτσούμπες στο πηγάδι και ανέβαιναν γεμάτες νερό. Δεν τα πρόλαβα πρόκειται για κάτι αρκετά παλιό.
16. Το αλώνι
Φωτογραφία από sithonia-trails.gr
Με αλώνια μου έχει πει ιστορίες η μητέρα μου. Είναι πετρόκτιστα με κυκλικό σχήμα και επίπεδα. Άπλωναν το σιτάρι μετά τη συγκομιδή για να το πατήσουν τα γαϊδούρια τα οποία κινούνταν κυκλικά. Κατόπιν το προϊόν ήταν η πρώτη ύλη που πήγαινε στους μύλους για άλεσμα ώστε να παραχθεί το αλεύρι. Κάποια αλώνια ήταν οικογενειακά ενώ άλλα ήταν επιχειρήσεις στα οποία πλήρωναν αγρότες που δε διέθεταν δικό τους αλώνι ώστε να πατηθεί το σιτάρι τους.
